शेतकऱ्यांच्या खात्यात पीक विमा जमा होण्यास सुरुवात; जिल्ह्यानुसार नवीन याद्या जाहीर Crop insurance started

Crop insurance started भारतीय कृषी क्षेत्र अनेक आव्हानांना सामोरे जात आहे. नैसर्गिक आपत्ती, हवामान बदल आणि बाजारातील अस्थिरता यांमुळे शेतकरी वारंवार आर्थिक संकटात सापडतात. या पार्श्वभूमीवर, शेतकऱ्यांना आर्थिक सुरक्षा प्रदान करण्यासाठी सरकारने प्रधानमंत्री पीक विमा योजना (PMFBY) सुरू केली आहे. या लेखात आपण या महत्त्वपूर्ण योजनेची सविस्तर माहिती जाणून घेऊया.

योजनेचे उद्दिष्ट: प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट म्हणजे नैसर्गिक आपत्तींमुळे होणाऱ्या पीक नुकसानीपासून शेतकऱ्यांचे संरक्षण करणे. दुष्काळ, अतिवृष्टी, चक्रीवादळ किंवा किडींच्या प्रादुर्भावामुळे पीक हानी झाल्यास, ही योजना शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत पुरवते. याद्वारे शेतकऱ्यांना आर्थिक सुरक्षा मिळते आणि त्यांचे उत्पन्न स्थिर राहण्यास मदत होते.

लाभार्थी: या योजनेचा लाभ अधिसूचित क्षेत्रात शेती करणाऱ्या सर्व प्रकारच्या शेतकऱ्यांना घेता येतो. यामध्ये जमीन मालक, भाडेकरू किंवा भागधारक शेतकऱ्यांचा समावेश होतो. मात्र, त्यांनी अधिसूचित पिके घेतलेली असणे आवश्यक आहे.

आवश्यक कागदपत्रे: योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांना खालील कागदपत्रे सादर करावी लागतात:

आधार कार्ड
बँक खाते पुस्तक
गाव नमुना नंबर 7/12 (सातबारा उतारा)
पीक लागवड प्रमाणपत्र
जमिनीशी संबंधित इतर आवश्यक कागदपत्रे

प्रीमियम आणि विमा रक्कम: या योजनेचे सर्वात आकर्षक वैशिष्ट्य म्हणजे अत्यंत कमी प्रीमियम दर. शेतकऱ्यांना खालीलप्रमाणे विमा हप्ता भरावा लागतो:

रब्बी पिकांसाठी: 1.5%
खरीप पिकांसाठी: 2%
फळबागा आणि व्यावसायिक पिकांसाठी: 5%

उर्वरित प्रीमियम सरकार भरते, जो बहुतेक प्रकरणांमध्ये एकूण प्रीमियमच्या 90% पेक्षा जास्त असतो. विम्याची रक्कम शेतकऱ्याच्या जमिनीच्या आकारमानानुसार आणि पिकाच्या नुकसानीच्या प्रमाणानुसार ठरवली जाते.

नुकसान भरपाई प्रक्रिया: पीक नुकसान झाल्यास, शेतकऱ्यांनी 14 दिवसांच्या आत संबंधित अधिकाऱ्यांना कळवणे आवश्यक आहे. त्यानंतर सरकारी यंत्रणा नुकसानीचे मूल्यांकन करते. तपासणी पूर्ण झाल्यावर, मंजूर झालेली विमा रक्कम थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा केली जाते.
लाभार्थी यादी तपासण्याची प्रक्रिया:

PMFBY च्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या
“पीक विमा नवीन यादी 2024” या पर्यायावर क्लिक करा
आपले राज्य, जिल्हा आणि तालुका निवडा
यादीमध्ये आपले नाव शोधा

योजनेचे फायदे: आर्थिक सुरक्षा: नैसर्गिक आपत्तींमुळे होणाऱ्या नुकसानीपासून शेतकऱ्यांना संरक्षण मिळते.
कमी प्रीमियम: अत्यंत कमी दरात विमा संरक्षण उपलब्ध होते.
सर्वसमावेशक संरक्षण: पेरणीपासून कापणीपर्यंत सर्व टप्प्यांवरील नुकसानीसाठी विमा संरक्षण.
तंत्रज्ञानाचा वापर: उपग्रह प्रतिमा आणि ड्रोनद्वारे पीक नुकसानीचे अचूक मूल्यांकन.
थेट लाभ हस्तांतरण: विमा रक्कम शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात थेट जमा.

आव्हाने आणि सुधारणा: प्रधानमंत्री पीक विमा योजना महत्त्वपूर्ण असली तरी तिला काही आव्हानांना तोंड द्यावे लागत आहे:

जागरुकतेचा अभाव: अनेक शेतकऱ्यांना योजनेबद्दल पुरेशी माहिती नसते.
नुकसान भरपाईत विलंब: काही प्रकरणांमध्ये विमा रक्कम मिळण्यास बराच कालावधी लागतो.
लहान आणि अल्पभूधारक शेतकऱ्यांचा समावेश: या वर्गातील शेतकऱ्यांपर्यंत योजना पोहोचवणे हे एक मोठे आव्हान आहे.

या आव्हानांवर मात करण्यासाठी सरकार विविध उपाययोजना राबवत आहे. यामध्ये जनजागृती मोहिमा, प्रक्रियेचे सुलभीकरण आणि तंत्रज्ञानाचा वाढता वापर यांचा समावेश आहे. प्रधानमंत्री पीक विमा योजना भारतीय शेतकऱ्यांना महत्त्वपूर्ण आर्थिक सुरक्षा प्रदान करते. नैसर्गिक आपत्तींमुळे होणाऱ्या नुकसानीपासून संरक्षण देऊन ही योजना शेतकऱ्यांचे उत्पन्न स्थिर ठेवण्यास मदत करते.

योजनेची प्रभावी अंमलबजावणी आणि व्यापक प्रसार हे महत्त्वाचे आव्हान आहे. सरकार आणि विमा कंपन्यांनी एकत्रितपणे काम करून या योजनेची व्याप्ती वाढवणे आणि अधिकाधिक शेतकऱ्यांपर्यंत ती पोहोचवणे आवश्यक आहे. याशिवाय, नुकसान भरपाई प्रक्रिया अधिक जलद आणि पारदर्शक करणे, तसेच लहान व सीमांत शेतकऱ्यांसाठी विशेष तरतुदी करणे गरजेचे आहे.